Βίκτωρ Εμμανουήλ

(Victor Emmanuel). Όνομα ηγεμόνων της Σαρδηνίας και της ενωμένης Ιταλίας. 1. Β.Ε. Α’ (1759 – 1824). Βασιλιάς της Σαρδηνίας (1802-14) και δούκας της Σαβοΐας (1814-21). Ήταν συγγενής του Λουδοβίκου IH’ και του κόμη του Αρτουά, του μετέπειτα Καρόλου Γ’, και ένας από τους κυριότερους εχθρούς της Γαλλικής επανάστασης. Μετά την κατάλυση του οίκου της Σαβοΐας το 1799 από το γαλλικό Διευθυντήριο, ο B.E. κατέφυγε μαζί με τον αδελφό του στη Σαρδηνία, όπου το 1802 αναγορεύτηκε βασιλιάς και κυβέρνησε με επιτυχία για δώδεκα χρόνια το νησί. Το 1814, μετά την πτώση του Ναπολέοντα, επέστρεψε στο Τορίνο και ξανάγινε κύριος των παλαιών του κτήσεων, στις οποίες περιλαμβάνονταν το Πεδεμόντιο και ένα τμήμα της Σαβοΐας. Την περίοδο της βασιλείας του ο B.E. διοίκησε με απολυταρχικό τρόπο και πολέμησε φανατικά τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις της Γαλλικής επανάστασης. Ανανέωσε τα προνόμια των ευγενών και του κλήρου, περιόρισε τις συνταγματικές ελευθερίες και επέβαλε ένα τόσο συγκεντρωτικό καθεστώς εξουσίας που προκάλεσε τη μαχητική αντίδραση του εθνικού κόμματος (Ιανουάριος 1821), το οποίο διεκδίκησε τη φιλελευθεροποίηση του συντάγματος, σύμφωνα με το προηγούμενο της Ισπανίας, της Νάπολης και της Πορτογαλίας. Ο B.E., για να μην ενδώσει στο αίτημα αυτό, παραχώρησε την εξουσία στον μικρότερο αδελφό του Κάρολο Φιλικό και αποσύρθηκε κοντά στον γαμπρό του, δούκα της Μοντένα. 2. Β.Ε. Β’ (1820 – 1878). Βασιλιάς της Σαρδηνίας (1849-61) και πρώτος βασιλιάς της ενωμένης Ιταλίας (1861-78). Υπήρξε μία από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες του 19ου αι. και ένας από τους πιο ικανούς βασιλιάδες της Σαρδηνίας. Ήταν πρωτότοκος γιος του βασιλιά της Σαρδηνίας Καρόλου Αλβέρτου και της Μαρίας Θηρεσίας και μαθήτευσε σε σχολή Ιησουιτών, όπου διακρίθηκε για τις επιδόσεις του. Το 1848 πήρε μέρος στον πόλεμο κατά της Αυστρίας ως διοικητής ταξιαρχίας της Σαβοΐας, όπου και διακρίθηκε για τον ηρωισμό του, και το 1849 αγωνίστηκε με απαράμιλλη ανδρεία στη μάχη της Νοβάρα κατά των Αυστριακών, οι οποίοι ωστόσο νίκησαν τα στρατεύματα του πατέρα του και τον υποχρέωσαν να παραιτηθεί. Ο γιος του που τον διαδέχτηκε στον θρόνο, παρότι υπέγραψε μια ταπεινωτική συνθήκη ειρήνης με την Αυστρία (6 Αυγούστου 1849), κατόρθωσε χάρη στην πολιτική του ιδιοφυΐα και τις εξαιρετικές οργανωτικές του ικανότητες να αποκαταστήσει το γόητρο του κράτους του και να εδραιώσει, με τη συνεργασία του επίσης αξιόλογου πολιτικού κόμη Καβούρ, ο οποίος κατείχε το αξίωμα του πρωθυπουργού, την οικονομική του ισχύ. Την περίοδο της ηγεμονίας του ο Β.Ε. πέτυχε να ενώσει τα ιταλικά κρατίδια (Σαρδηνία, Σικελία, Τοσκάνη, Ρομανία, Πάρμα και Μοντένα) και να συμβάλει έτσι στην πραγμάτωση του εθνικού ονείρου των Ιταλών, που ήταν η απόσειση του αυστριακού ζυγού και η ίδρυση ενός ενιαίου αυτόνομου κράτους. Συγκεκριμένα, μετά το συνέδριο του Παρισιού (Μάρτιος 1856), όπου σε συνεργασία με τον Καβούρ επιδίωξε την ψήφιση μιας σειράς μεταρρυθμίσεων για τις κατεχόμενες από τους Αυστριακούς ιταλικές επαρχίες, και διαβλέποντας τον κίνδυνο του πολέμου με την Αυστρία, άρχισε να προετοιμάζεται πυρετωδώς για την αναπόφευκτη στρατιωτική αναμέτρηση συγκροτώντας ισχυρές δυνάμεις και εξασφαλίζοντας με έντεχνες διπλωματικές ενέργειες την υποστήριξη της Γαλλίας. Στην έκκλησή του για εθνική συσπείρωση, η Τοσκάνη, η Πάρμα, η Μοντένα, η Μπολόνια και η Ρομανία απάντησαν με ενθουσιασμό και τον αναγνώρισαν ως αδιαφιλονίκητο ηγέτη τους. Οι νικηφόρες μάχες της Μαγέντα και του Σολφερίνο που ακολούθησαν, η εκστρατεία του Γκαριμπάλντι στις δύο Σικελίες και η ήττα των παπικών στρατευμάτων στο Καστελφιντάρντο έδωσαν στον Β.Ε. ολόκληρη την Ιταλία, εκτός από τη Ρώμη και τη Βενετία, και έθεσαν τα θεμέλια για την ενότητά της. Στη διάρκεια του Αυστροπρωσικού πολέμου, ο Β.Ε. έσπευσε να συμμαχήσει με τους Πρώσους και πέτυχε, μετά τη μεγάλη τους νίκη στη Σάδοβα, να επωφεληθεί και να προσαρτήσει στη χώρα του και την πόλη της Βενετίας, οι κάτοικοι της οποίας του επιφύλαξαν υποδοχή ήρωα (7 Νοεμβρίου 1864). Έτσι, για την ολοκλήρωση του έργου της ενοποίησης της Ιταλίας δεν απέμενε παρά μόνο η κατάληψη της Ρώμης –που κι αυτή δεν άργησε να γίνει πραγματικότητα. Μετά τις πρώτες αποτυχίες των Γάλλων στον πόλεμο κατά της Πρωσίας το 1870 και την ταπεινωτική για τους Γάλλους συνθηκολόγηση του Σεδάν, ο B.E. βρήκε την ευκαιρία να ζητήσει από τον πάπα να αφήσει ελεύθερα τα στρατεύματά του να προελάσουν και να καταλάβουν θέσεις απαραίτητες για την προστασία της Αγίας Έδρας και την κατοχύρωση της τάξης. Η άρνηση του πάπα να αποδεχτεί το αίτημα αυτό προσέφερε στον Ιταλό βασιλιά την αφορμή που ήθελε για να διατάξει τον στρατηγό του Καντόρνα να περάσει τα σύνορα και να επιτεθεί κατά των παπικών Ζουάβων. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1870 τα ιταλικά στρατεύματα έμπαιναν θριαμβευτικά στην πόλη καταλύοντας οριστικά την παπική εξουσία και περιορίζοντας τον Πίο Θ’ στο Βατικανό. Η Ρώμη ανακηρύχτηκε πρωτεύουσα του ενωμένου ιταλικού βασιλείου και ο B.E. ανέλαβε, απερίσπαστος πια από τους συνεχείς πολέμους, το έργο της διοργάνωσης και της προστασίας του μεγάλου νεοσύστατου κράτους του. Μετά τον θάνατό του και σε εκδήλωση τιμής προς το πρόσωπό του, η ιταλική βουλή και η γερουσία ανέθεσαν στον αρχιτέκτονα Σακόνι την κατασκευή του μεγαλοπρεπέστατου μνημείου της ιταλικής ανεξαρτησίας, που αποτέλεσε ένα από τα καλλιτεχνικά αριστουργήματα του 19ου αι. σε ολόκληρο τον κόσμο. 3. Β.Ε. Γ’ (Ιταλία 1869 – Αίγυπτος 1947). Βασιλιάς της Ιταλίας (1900-46), αυτοκράτορας της Αιθιοπίας (1936-43) και βασιλιάς της Αλβανίας (1939-43). Γιος του βασιλιά Ουμβέρτου A’ και της βασίλισσας Μαργαρίτας της Σαβοΐας, διακρίθηκε για τις εξαιρετικές στρατιωτικές και διοικητικές του ικανότητες και ως βασιλιάς επέδειξε σεβασμό στις συνταγματικές ελευθερίες του λαού του. Πήρε μέρος στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο κατά της Αυστρίας, αλλά την ταραγμένη περίοδο που ακολούθησε, αποδέχτηκε σιωπηρά το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι, αν και ο ίδιος περιορίστηκε στα αυστηρώς συνταγματικά του καθήκοντα και ήταν μόνο κατ’ όνομα βασιλιάς. Έχοντας δείξει από τις αρχές του 20ού αι. τη συμπάθειά του προς το αγγλογαλλικό μέτωπο, το 1943 βρήκε την ευκαιρία και έπαυσε τον Μουσολίνι, διορίζοντας πρωθυπουργό τον Πιέτρο Μπαντόλιο, όταν πλέον η πλάστιγγα είχε γείρει κατά του δικτάτορα. Παρ’ όλα αυτά, και παρά τη φυγή του για να γλιτώσει από τις γερμανικές δυνάμεις που εισέβαλαν τότε στη Ρώμη, είχε γίνει πλέον αντιπαθής στον ιταλικό λαό, από την 20ετή σύνδεσή του με το φασιστικό καθεστώς, και υποχρεώθηκε σε παραίτηση υπέρ του γιου του το 1946. Πέθανε εξόριστος στην Αίγυπτο. Ο βασιλιάς της Σαρδηνίας και δούκας της Σαβοϊας Βίκτωρ Εμμανουήλ Α', σε πίνακα του Ντομένικο Ιντούνο. Ο τελευταίος βασιλιάς της Ιταλίας, Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ’.